Ano ang Pagsasalin (Translation)?
Ang pagsasalin ay isang masining na paraan ng pagsulat kung saan ang isang teksto ay muling inilalahad sa ibang wika—ang wika ng tagasalin—nang hindi nawawala ang esensyal na diwa, mensahe, at layunin ng orihinal na akda.
Sa Pilipinas, karaniwan nang isinasalin sa Filipino ang mga akdang nakasulat sa Ingles dahil ang Filipino ay itinuturing na pambansang wika at isa sa mga opisyal na wika ng bansa.
Mga Depinisyon Mula sa mga Eksperto
Ang salitang Ingles na translate ay nagtataglay ng iba’t ibang kahulugan:
- Webster’s New World Dictionary: Nangangahulugang “to change from one language into another: to put into different words” (Palitan ang wika tungo sa ibang wika; ilahad sa ibang pananalita).
- New Standard Dictionary: Tumutukoy sa “to give sense or meaning of in another language” (Ibigay ang diwa o kahulugan sa ibang wika).
Ang pinakamalawak at pinakamalinaw na depinisyon ay ibinigay nina Eugene Nida at Charles Taber (1969). Para sa kanila, ang pagsasaling-wika ay:
“Muling paglalahad sa target na wika ng pinakamalapit na natural na katumbas ng mensahe ng orihinal na wika, una’y batay sa kahulugan at ikalawa’y batay sa estilo.”
Ibig sabihin, mas mahalaga ang pagiging natural at tapat sa kahulugan kaysa sa literal na salin, at kailangan ding mapanatili ang estilo ng may-akda.
Ang Kahalagahan ng Pagsasalin
Ang pagsasalin ay isang mahalagang tulay na nag-uugnay sa iba’t ibang kultura at kaalaman sa buong mundo. Sa pamamagitan nito, nalalagpasan ang balakid ng pagkakaiba-iba ng wika, na nagdudulot ng global na pagkakaunawaan.
Ayon sa Pambansang Alagad ng Sining na si Bienvenido Lumbera (1982), ang mga layunin sa pagsasaling-wika ay:
- Pagpapalaganap ng Kaalaman: Nagpapalawak ng kaisipan at karunungang nakapaloob sa akda patungo sa mas maraming mambabasa.
- Pagbibigay-Liwanag sa Kasaysayan at Kultura: Nagbibigay-daan upang maunawaan natin ang kasaysayan at pamumuhay ng ibang bansa at panahon.
- Pagpapakilala ng Makabuluhang Akda: Nagdadala ng mga akdang itinuturing na mahalaga sa mga bagong henerasyon at mambabasa.
Pagsasalin at Kasaysayan ng Pilipinas
Sintanda ng limbag na panitikan sa bansa ang pagsasalin. Isang matibay na patunay rito, ayon kay Virgilio Almario (2013), ay ang Doctrina Christiana. Ito ang salin ng mga batas, dasal, at gawain ng Katolisismo para sa mga sinaunang Pilipino at kinikilalang pinakaunang dokumento na nailimbag sa Filipino noong 1593.
Malinaw na ang pagsasalin ay may malaking impluwensiya hindi lamang sa panitikan kundi pati na rin sa pagbuo ng ating kasaysayan at pagkakakilanlan bilang isang bansa.
Mga Katangian ng Isang Mahusay na Tagasalin
Ang pagiging isang mahusay na tagasalin ay nangangailangan ng higit pa sa pag-alam lamang ng diksyunaryo. Ayon kay Etienne Dolet (1540) ng Pransiya, na sinuri ni Theo Hermans, may mga partikular na kasanayan at kaalaman na dapat taglayin ang isang tagasalin:
- Ganap na Pag-unawa sa Orihinal: Dapat lubos na maunawaan ng tagasalin ang nilalaman at intensiyon ng awtor ng akdang isinasalin.
- Husay sa Parehong Wika: Kailangang may sapat na kaalaman at kahusayan sa wikang isinasalin (source language) at sa wikang pinagsasalinan (target language).
- Iwasan ang Literal na Salin: Kailangang iwasan ang salita-sa-salita (word-for-word) na pagsasalin sapagkat nakasisira ito sa natural na daloy at kagandahan ng pahayag.
- Gamitin ang Karaniwang Pananalita: Dapat gamitin ang anyo ng mga pananalitang karaniwang ginagamit at nauunawaan ng nakararaming mambabasa.
- Bumuo ng Katumbas na Bisa: Kailangang makabuo ang tagasalin ng pangkalahatang bisa at angkop na himig (tone) na katulad ng orihinal na akda.
Pangkalahatang Payo para sa mga Naghahangad Magsalin:
- Komprehensibong Kaalaman sa Wika at Kultura: Kailangan ang sapat na kaalaman sa dalawang wikang kasangkot, kasama na ang kultura ng wikang isinasalin at wikang pinagsasalinan.
- Kaalaman sa Paksa: Ang tagasalin ay dapat may sapat na kaalaman sa paksang isinasalin (halimbawa, teknikal, medikal, o pampanitikan).
- Kahusayan sa Gramatika: Mahalaga ang malalim na kaalaman sa gramatika at estruktura ng dalawang wika.
Tandaan: Ang pinakamahusay na salin ay yaong hindi mapagkakamalan ng mambabasa na ito ay isang salin, kundi isang orihinal na akdang likha ng manunulat.
Ang kahirapan ng pagsasalin ay nakabatay sa uri ng paksa at anyo nito. Halimbawa, mas mahirap isalin ang tula dahil kailangang panatilihin ang sukat, tugma, at damdamin—isang patunay na ang pagsasaling-wika ay tunay na isang sining.
Mga Halimbawa ng Pagsasalin
Ipinapakita ng mga sumusunod na halimbawa ang pagkakaiba-iba sa estratehiya ng pagsasalin (literal vs. malaya/natural):
Orihinal na Akda (Tula):
Beauty and Duty
I slept, dreamed that life was Beauty;
I woke, and found that life was Duty.
Was thy dream then a shadowy lie?
Toil on, sad heart, courageously,
And thou shalt find thy dream to be,
A noonday light and truth to thee.
Salin (Pampanitikan/Malaya):
Kagandahan at Katungkulan
Sa aking pangarap, buhay ay marikit.
Nung ako’y magising ito pala’y sakit.
Sinungaling kaya ang panaginip?
Malungkuting puso, hayo na’t magtiis,
Darating ang araw na ang ninanais
Ay katotohanang iyong makakamit.
Orihinal na Akda (Pang-araw-araw na Paksa):
Love
is …
Giving not selfishly
Getting, Sharing, not Demanding,
Assuring, not Blaming,
Forgiving, not Hating,
Trusting, not Doubting,
Concern for others, Not for one’s self.
Salin (Natural at Madaling Unawain):
Ang Pag-ibig
ay…
Pagbibigay, hindi makasariling Pagtanggap,
Pakikihati, hindi Paghingi,
Pagtiyak, hindi Paninisi,
Pagpapatawad, hindi Pagkapoot,
Pagtitiwala, hindi Pag-aalinlangan,
Pagmamalasakit sa iba, Hindi pagkamakasarili.
Orihinal na Sipi (Manuel L. Quezon):
Each citizen must aim at personal perfection and social justice through education.
Literal na Salin:
Bawat mamamayan dapat may layunin sa personal na kaganapan at panlipunang katarungan sa pamamagitan ng edukasyon. (Mababa ang kalidad dahil parang dayuhan ang dating.)
Malayang Salin (Mas Natural sa Filipino):
Ang bawat mamamayan ay dapat magkaroon ng layuning matamo ang pansariling kaganapan at katarungang panlipunan sa pamamagitan ng edukasyon. (Mas maayos at natural ang daloy.)
